İŞ KAZASI NEDİR?
SSK Kanunu Madde 11/A’ya göre aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonra bedence ve ruhça arızaya uğratan olaydır. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada işveren tarafından yürütülen iş dolayısıyla işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanda sigortalının işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere topluca götürülüp getirilmesi sırasında
TS 18001’e göre İş Sağlığı ve Güvenliği; iş yerindeki çalışanların veya diğer işçilerin,ziyaretçilerin ve çalışma alanındaki diğer insanların sağlık ve güvenliğini etkileyen veya etkilemesi mümkün olan şartlar ve faktörler.
TS 18001 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ’NİN YARARLARI NELERDİR ?
Hastalık ve sakatlıkları azaltarak ,çalışanların ve toplumun iyileştirilmesini sağlar. Kaynakların etkin tahsisi ile katma değer ve para tasarrufu sağlar. Zararla sonuçlanabilecek olası tehlikelerin önceden tespiti ve gerekli önlemlerin alınmasını sağlar.
Çalışanlar işyerinin olumsuz etkilerinden korunur, rahat ve güvenli bir ortamda çalışmaları sağlanır. Çalışanların memnuniyeti ,müşteri memnuniyeti ve üretim maliyetlerinde azalma sağlanır. İş kazası ve meslek hastalıklarının oldukça yüksek maliyetleri en aza indirilir
KAZALARIN MALİYETLERİ
İŞ KAZALARININ ETKİLERİ NELERDİR ?
- SOSYOLOJİK
- PSİKOLOJİK
- TIBBİ
- EKONOMİK
İş gören açısından; sakatlık ya da hayatını kaybetme şeklinde olabilir.
İşveren açısından; üretim ve verimlilik olumsuz yönde etkilenir.
Ülke ekonomisi açısından; sosyal güvenlik sistemi zarar görür, ülke kaynakları israf olur ve milli refah olumsuz etkilenir.
SAĞLIĞI ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR ?
1. KİŞİYE BAĞLI FAKTÖRLER: Beslenme alışkanlıkları ve temizlik alışkanlıkları
2. ORTAM: Fiziki Ortam (sıcak,soğuk,havalandırma)
3. Biyolojik Ortam (tarım, hayvancılık, bakteriler, mikroorganizmalar)
4. Sosyal Ortam (gelenekler, kültür, inançlar)
5. Psikolojik Ortam (dalgınlık, sinir, ilgisizlik, dikkatsizlik)
6. DİĞER ETKENLER: Kalıtsal
TANIMLAR VE TARİFLER
Kabul Edilebilir Risk : Kuruluşun ,yasal zorunluluklara ve kendi İSG politikasına göre tahammül edebileceği düzeye indirilmiş risk.
Tetkik : “Tetkik kriterlerinin” karşılanma derecesini belirlemek amacıyla “tetkik delillerinin” elde edilmesi ve objektif olarak değerlendirilmesi için yapılan sistematik,bağımsız ve dökümante edilmiş proses.
Tehlike : İnsanların yaralanması veya sağlığının bozulması veya bunların birlikte gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak,durum veya işlem.
Olay : Yaralanmaya veya sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip olan,işle ilgili olaylar.
İş Sağlığı ve Güvenliği : İş yerindeki çalışanların veya diğer işçilerin,ziyaretçilerin ve çalışma alanındaki diğer insanların sağlık ve güvenliğini etkileyen veya etkilemesi mümkün olan şartlar ve faktörler.
İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi : Kuruluşun İSG politikasını geliştirmek ve uygulamak ve İSG risklerini yönetmek için kullanılan tüm kuruluşun yönetim sisteminin bir parçası.
Risk : Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimi.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ NASIL KURULUR ?
1. PLANLAMA EVRESİ : Kuruluşun bütün amaç ve hedefleri belirlenir, uygulama yöntemleri geliştirilir.
2. FAALİYET EVRESİ : Plan uygulanır ve üzerinde anlaşılan önlemler kuruluşun hedefleri doğrultusunda alınır.
3. DEĞERLENDİRME EVRESİ : Plan dahilindeki faaliyetler etkinlik ve yeterlilik açısından kontrol edilip , sonuçlar planla karşılaştırılır.
4. DÜZELTİCİ FAALİYET EVRESİ : Belirlenen eksiklikler giderilir, değişen koşullara göre plan revize edilebilir, prosedürler gerekli olduğu şekilde yeniden yapılandırılır.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÖNETİM SİSTEMİ ŞARTLARI NELERDİR ?
1. GENEL ŞARTLAR
2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ POLİTİKASI
3. PLANLAMA
4. UYGULAMA VE İŞLETME
5. KONTROL
6. YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ
1. GENEL ŞARTLAR
Kuruluş,bu İSG standardının şartlarına uygun olarak bir İSG yönetim sistemini kurmalı,dökümante etmeli,sürdürmeli,sürekli olarak iyileştirmeli ve İSG yönetim sisteminin bu şartları nasıl karşılayacağını belirlemelidir.
Kuruluş,İSG yönetim sisteminin kapsamını tarif etmeli ve dökümante etmelidir.
2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ POLİTİKASI
İSG politikası aşağıdaki hususları sağlamalıdır; Kuruluşun İSG risklerinin yapısına ve büyüklüğüne uygun olmalı. Yaralanmaların ve sağlık bozulmalarının önlenmesi ve İSG yönetiminin ve İSG performansının sürekli iyileştirilmesi için bir taahhüt içermeli İSG hedeflerinin belirlenmesi ve gözden geçirilmesi için bir çerçeve oluşturulmalı. Dökümante edilmeli, uygulanmalı ve sürdürülmeli. Çalışanların kendi bireysel İSG sorumluluklarının farkında olmaları amacı ile kuruluşun kontrolü altında tüm çalışanlara duyurulmalı. İlgili taraflar için ulaşılabilir olmalı. Kuruluşun kendisine uygun ve ilgili olarak kalmasını sağlamak için periyodik olarak gözden geçirilmelidir.
İSG politikasında işlenebilecek konular; kazaların azaltılması, güvenli çalışma ortamı, risklerin azaltılması , çalışanların eğitilmesi, katılımı, sağlık çalışanlara verilen önem, yasalara uyum, sürekli gelişme.
3. PLANLAMA
a) Tehlike Tanımlaması,Risk Değerlendirmesi ve Kontrollerin Belirlenmesi
Kuruluş sürekli olarak tehlikelerin tanımlanması,risklerin değerlendirilmesi ve gerekli kontrollerin belirlenmesi için prosedürler oluşturulmalı ve sürdürmelidir.
Risk değerlendirmesi düzeltici olmaktan çok önleyici olmalıdır ve düzeltici ve önleyici olmak üzere ikiye ayrlır.
Düzeltici risk değerlendirilmesinde faaliyetler ve prosedürler oluşturulup değişiklikler uygulandıktan sonra risk değerlendirmesinin yapılması ve kontrol önlemlerinin başlatılması öngörülür.
Önleyici risk değerlendirilmesinde ise değişiklikler ve faaliyetler uygulanmadan önce risk değerlendirmesinin yapılması ve önlemlerin alınması öngörülür.
Alınabilecek kontrol önlemlerinde riskin ortadan kaldırılması temel prensiptir,risk ortadan kaldırılamıyorsa azaltma yoluna gidilmeli ve daha sonraki aşamada koruyucu ekipman kullanımına gidilmelidir.
Alınabilecek kontrol yöntemleri ise 3’e ayrılmaktadır;Mühendislik Kontrol : Ekipman ve tesis tasarımı,tehlikeleri bertaraf eden proses oluşturulması
Yönetsel Kontrol : Prosedür, talimat vb. dökümanları oluşturma, çalışma izni verme, çalışma zamanını kısıtlama, uyarı tabelası, eğitim.
Kişisel Koruyucu Ekipman : Eldiven, başlık, kulaklık, iş elbisesi
İşletme faaliyetleri 5 kısma ayrılır;Sürekli Yapılan İşler : Üretim,boyamaSeyrek Yapılan İşler : Bakım,temizlikAğır ve Tehlikeli İşlerFirma Sahası İçinde Yapılanlar,Dışında YapılanlarKimyasal,Mekanik,Biyolojik,Elektriksel Faaliyetler
Tehlike sınıfları aşağıdadır;Yerçekiminden Kaynaklanan Tehlikeler
Yüksekten düşme,çukura düşme,parça düşmesi,kayma,tökezleme,takılmaYanma-Haşlanma
Alevle yanma,kızgın yüzeyler,sıcak sıvılar,buharYangın-Patlama
Yanıcı gaz,buhar,doğalgaz,LPG,yanıcı sıvı,yanıcı katı maddeler,yanıcı tozlar,yanıcı kimyasallar,sigaraÇevresel ve Doğa Kaynaklı Tehlikeler
Deprem,sel,fırtına,yıldırım,kar,aşırı sıcak/soğukBasınçlı Sistemler
Sıkıştırılmış gazlar,basınçlı hava,vakumMakine-Ekipman Tehlikeleri
Hareketli parçalar,döner ekipmana kapılma,keskin kenarlar,fırlayan,kırılan,dağılan parçalarElektrik Tehlikesi
Yüksek gerilim,hasarlı kablo ve prizler,aşırı yüklenmiş devreler,uygun olmayan panolar
Taşıma-Kaldırma Araçları Tehlikeleri
Elektrik Tehlikesi
Vinçlerin aşırı yüklenmesi,forklift ve transpaletler,araç trafiği,asansörler
Biyolojik Tehlikeler
Labaratuvar çalışması, gıdayla bulaşan hastalıklar, kan yoluyla bulaşan hastalıklar Kimyasal Tehlikeler
Kanserojen, korozif, aşındırıcı, tahriş edici, toksik Ergonomik Tehlikeler
Zorlayıcı pozisyonlar,tekrar eden hareketler,uzun süreli statik pozisyonUlaşım TehlikeleriRadyasyon Tehlikesi
b) Yasal ve Diğer Şartlar
Kuruluş,ilgili yasal ve diğer şartların faaliyetlerini nasıl etkilediğinin veya gelecekte nasıl etkileyeceğinin bilincinde olmalı ve bu bilgiyi ilgili personele iletmelidir.
Bazı Türk İş Mevzuatları aşağıdadır;
- İş Kanunu
- SSK Kanunu
- İşçi Sağlığı İş Güvenliği Tüzüğü
- Makine Emniyeti Yönetmeliği
- Tehlikeli Madde Kara Yolu ile Taşınması Yönetmeliği
- Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği
- Gürültü Kontrol Yönetmeliği
- Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği
c) Hedefler ve Programlar
Kuruluş bir İSG programı oluşturarak İSG politikasına ve hedeflerine ulaşmaya çalışmalıdır. Bunun için stratejilerin ve işlem planlarının geliştirilmesi gerekir .Bu stratejiler ve işlem planları dökümante edilmeli ve yayınlanmalıdır. İSG hedeflerine ulaşma yönündeki gelişmeler izlenmeli, gözden geçirilmeli, kaydedilmelidir. Buna göre stratejiler ve işlem planları gerektiğinde güncelleştirilmeli veya değiştirilmelidir.
Kuruluş ,içerisindeki her bir ilgili fonksiyon ve seviyede dökümante edilmiş iş sağlığı ve güvenliği hedeflerini oluşturmalı, uygulamalı ve sürdürmelidir.
Hedefler pratik olan durumlarda ölçülebilir büyüklüklerle ifade edilmeli ve İSG politikası ile tutarlı olmalıdır.
Hedefler sürekli iyileştirme sağlayacak şekilde belirlenmelidir.
4. UYGULAMA VE İŞLETME
a) Kaynaklar,Görevler,Sorumluluk,Hesap Verme ve Yetki
b) Eğitim,Bilinç ve Yeterlilik
Kuruluş,iş yerinde ,kontrolü altında İSG’yi etkileyebilecek görevleri yapan personelin uygun eğitim,öğretim veya tecrübe itibariyle yeterli olmasını sağlamalı ve bununla ilgili kayıtları muhafaza etmelidir.
Kuruluş, İSG riskleri ve İSG yönetim sistemi ile ilgili eğitim ihtiyacını tespit etmelidir. Kuruluş eğitimleri vermeli veya bu ihtiyacın karşılanması için tedbir almalı, alınan eğitimin veya tedbirin etkinliğini değerlendirmeli ve bununla ilgili kayıtları muhafaza etmelidir.
3 tip eğitim vardır;
Tüm Çalışanlara Yönelik Eğitimler:İlkyardımYangından Korunma ve ÖnlemeSıvı Kimyasal ve Gazların Emniyetli Kullanımı
Sisteme Yönelik Eğitimler:Kaza DeğerlendirmeTehlikeli ve Zararlı Maddelerin YönetimiUyarı İşaretleriPaydaş Bilgilendirme
Yapılan İşe Özgü Eğitimler:Genel İş GüvenliğiEl ile Yük Kaldırma TeknikleriDoğalgazVinçle İşaretleşmeİntibak EğitimleriÜnite İçi Eğitim Sistemi El Kitapları
c) İletişim,Katılım ve Danışma
Kuruluş,İSG tehlikeleri ve İSG yönetim sistemi ile ilgili olarak aşağıdakiler için prosedür oluşturmalı ,uygulamalı ve bunları sürdürmelidir;Kuruluşun çeşitli seviyelerinde ve fonksiyonlarındaki iç iletişimYükleniciler ve iş yerine gelen diğer ziyaretçilerle iletişimDışarıdaki ilgili taraflardan gelen ilgili iletişimin alınması,dökümante edilmesi ve cevaplandırılması
Kuruluş,bir danışma ve iletişim prosesi yoluyla çalışmalarından etkilenen herkesin İSG uygulamalarına katılmasını ve İSG politikası ile İSG hedeflerini desteklemesini teşvik etmelidir.
d) Dökümantasyon ve Doküman Kontrolü
e) İşletme Kontrolü
Kuruluş,işletme risklerinin kontrolü,İSG politikasının uygulanması,İSG hedeflerine ulaşılması ve yasal ve diğer şartlara uyulması için gerekli olduğunda kontrol ve karşı tedbirlerin etkin uygulamasını sağlayacak düzenlemeleri kurmalı ve sürdürmelidir.
f) Acil Durum Hazırlığı ve Bu Hallerde Yapılması Gerekenler
Kuruluş,potansiyel acil durum hallerini tanımlamalı ve bu gibi acil durumlarda gereken işlemlerin yapılmasını sağlayabilmelidir.
Acil durum planları aşağıdaki gibi olmalıdır;Acil durumun tanımıGörev alacak personelin tanımıGörev alacak personelin sorumluluk ve yetkileriAcil durumlarda tehlikeli malzemelere ne olacağıİç ve dış iletişimHayati ekipmanların korunmasıAcil durum ekipmanlarıAcil hal mahallinin tahliyesi
Acil durum ekipmanları aşağıdakileri kapsar;Alarm sistemleriAcil durum aydınlatması ve gücüKaçış yollarıToplanma noktalarıSığınakKritik izolasyon valfleri,anahtar ve kesicilerYangın ekipmanlarıİlkyardım malzemeleriİletişim araçları
Tatbikatlar programlı yapılmalı,dışarıdan yardım alınması teşvik edilmeli,acil durum planlarının işlerliği test edilmeli,aksaklıklar tespit edilmeli,acil durum ekipmanları kontrol edilmelidir.
5. KONTROL
a) Performans Ölçümü ve İzleme
b) Uygunluğun Değerlendirilmesi
c) Kazalar,Olaylar,Uygunsuzluklar,Düzeltici ve Önleyici Faaliyetler
6. YÖNETİMİN GÖZDEN GEÇİRMESİ
